مخاطبشناسی در سخنرانی : 3 روش کلیدی برای آنالیز بهتر مخاطبان
طبیعت انسان آنالیز، تحلیل و دو دو تا چهارتا را قبل از انجام هر کار یا اقداماتی ایجاب می‌کند. همین که برای سفر به بررسی آب و هوا یا جاده‌ها می‌پردازیم نشان می‌دهد که انسان موجودی آینده‌نگر است و برای حفظ موقعیت و جایگاه خود هرگز بی‌گدار به آب نمی‌زند. نمونه ساده‌تر آن همان تجزیه و تحلیل مختصر ما قبل از حرف زدن با دیگران است. همین که پیش از انتخاب کلمات به فرد مورد نظر و عقاید او توجه می‌کنیم و سعی داریم از سوتفاهم‌های احتمالی جلوگیری کنیم یعنی با دوراندیشی توانستیم در یک مکالمه ساده به موفقیت برسیم. از آن جایی که در سخنرانی هم شناخت و آنالیز افراد اهمیت خیلی بیش‌تری نسبت به گفتگوهای روزمره دارد مخاطبشناسی سخنرانی به عنوان رکن حیاتی مطرح می‌شود.
در حالی که آنالیز مخاطبان کاملا سخنران را در برابر قضاوت‌های خوب و بدی که در انتظار او است بیمه نمی‌کند، حداقل به سخنران کمک می‌کند در انتخاب موضوع، زبانی که باید با استفاده از آن مخاطبان را درگیر کند، استایل خود و سایر جنبه‌های سخنرانی بهتر تصمیم‌گیری کند.
هر چه که آگاهی سخنران نسبت به ابعاد شخصیتی مخاطبان بیش‌تر باشد بهتر می‌تواند ضمام سخنرانی را به دست گیرد؛ اما در جمع‌آوری این داده‌ها محدودیت‌هایی وجود دارد که دست و پای سخنران را می‌بندد. مثلا سخنران نمی‌تواند از تک تک افرادی که قرار است مقابل آن‌ها صحبت کند درباره علایق شخصی و ترجیح آن‌ها بپرسد و سلایق همه آن‌ها را در تصمیم‌گیری خود دخالت دهد.
از این رو تصمیم گرفتیم با توجه به ضرورت مخاطبشناسی در سخنرانی 3 روش کلیدی برای آنالیز بهتر مخاطبان را در کلاس امروز دانشگاه زندگی به بحث بگذاریم. تا پایان همراه ما بمانید.
3 روش کلیدی برای مخاطبشناسی در سخنرانی
همان طور که یک پزشک پیش از تشخیص اطلاعات و تاریخچه کافی بیمار را جویا می‌شود، یک سخنران هم برای تجویز صحیح و به جا کلمات نیاز به آشنایی مختصری با تاریخچه کلی گروهی دارد که قرار است با آن‌ها دقایقی گفتگو داشته باشد. 3 روش استاندارد زیر به آنالیز بهتر مخاطبان کمک می‌کنند:
آنالیز دموگرافیک مخاطبان در سخنرانی
اطلاعاتی که در این روش مورد بررسی قرار می‌گیرند از دیرباز شامل سن، جنسیت، وضعیت زناشویی، نژاد و قومیت و شرایط اجتماعی اقتصادی آن‌ها می‌باشند. در صورتی که مخاطبان شما ، کارمندان دانشجویان یا دانش‌آموزانی باشند که قبلا هم با آن‌ها در ارتباط بوده‌اید قطعا نگرش کلی نسبت به دموگرافیک آن‌ها دارید؛ اما در صورتی که مخاطبان شما جمعیتی باشند که هرگز با آن‌ها در گذشته رو به رو نشده‌اید چه طور؟
در این موقعیت بهترین راهی که به نظر می‌رسد کسب اطلاعات جامعی از سازمان یا موسسه‌ای است که از شما دعوت به سخنرانی کرده است. مثلا اگر قرار است در ارتباط با اصول فن بیان در مشتری‌مداری برای کارکنان یک شرکت بازرگانی سخنرانی کنید خیلی راحت می‌توانید درباره دموگرافیک آن‌ها از همان سازمان این داده‌ها را جویا شوید.
فراموش نکنید که مخاطبشناسی در سخنرانی مرز و حدود خاصی دارد. برخی از اطلاعات مثل اطلاعات تاهل افراد جز خط قرمزهایی محسوب می‌شود که در سخنرانی اجازه ورود بدان را نداریم.
برخی از انواع داده‌های دموگرافیک عبارتند از:
بازه سنی مخاطبان
سن مخاطبان دنیایی است از اطلاعات به دردبخور که به سخنران برای هدایت بهتر سخنرانی به شدت کمک می‌کند. مثلا اگر مخاطبان شما افراد هجده نوزده ساله‌ای باشند که به تازگی وارد دانشگاه شده‌اند قطعا هیچ پیشینه‌ای درباره جنگ و مشکلات آن ندارند. اما همین که سن مخاطبان بالاتر برود و عمدتا 30 تا 40 ساله باشند به خوبی خاطرات جنگ را به خاطر می‌آورند؛ چون خیلی خوب آن را لمس کرده‌اند!
افرادی که مسن‌تر باشند شرایط دهه بیست یا سی را بهتر از افراد سی یا چهل ساله می‌دانند و بنابراین اگر قصد خاطره‌بازی با آن‌ها را داشته باشید و بخواهید یادآور پارامترهای خاصی شوید شاید بتوانید این کار را راحت‌تر انجام دهید.
جنسیت مخاطبان
تفاوت مخاطب زن و مرد در سخنرانی موضوع حساس و پیچیده‌ای است. تفاوت رفتار و شخصیتی افراد مختلفی به فاکتورهایی مثل اصالت، شیوه تربیت، خانواده و محیط رشد آن‌ها دارد. با توجه به جنسیت اکثریت افراد می‌توانید در انتخاب موضوع و استایل خود تصمیم‌گیری کنید.
آنالیز روان‌شناسی مخاطبان در سخنرانی
در این تحلیل و بررسی فاکتورهای پنهان‌تری نظیر دیدگاه‌ها، گرایش افراد، عقاید و ارزش‌های آن‌ها برای سخنران مشخص می‌شود. از دیدگاه سخنرانان این گرایش‌ها که مجموعه ارزش‌های یک فرد را تشکیل می‌دهند خیلی مهم هستند؛ چون ارزش‌ها هستند که نشان می‌دهند چه چیزی مطلوب یک فرد است و چه چیزی نامطلوب. از این رو شاید مطرح کردن خیلی از عناوین در سخنرانی درست نباشد.
ارزش‌ها چارچوب یا استانداردهایی هستند که به دیگران برای قضاوت دیگران کمک می‌کنند. آزادی، عدالت، صداقت، خانواده، سلامت و برابری همه و همه یک ارزش هستند.
ارزش‌ها کمیت‌هایی کیفی هستند؛ نه کمّی!
بر خلاف آنالیز دموگرافیک که تمام داده‌ها با اعداد و ارقام مشخص می‌شوند، در ارزش‌ها و خلاصه پارامترهایی که مربوط به آنالیز روان‌شناسی می‌شوند همه چیز کیفی و توصیفی است و تحلیل مخاطبان در سخنرانی در یکی دو خط خلاصه نمی‌شود. مثلا اگر قرار است درباره مضرات فست فودها صحبت کنید، قطعا همه آن کسانی که از فست فود دوری می‌کنند با هم کاملا هم عقیده نیستند. این تفاوت‌ها به صورت توصیفی مشخص می‌شوند.
آنالیز موقعیتی مخاطبان در سخنرانی
نوع دیگر مخاطبشناسی در سخنرانی، آنالیز موقعیتی افراد است؛ چون در آن روی ویژگی‌های خاص در موقعیت صحبت کردن یا سخنرانی سخنران تمرکز داریم. این آنالیز با دو سوال مهم انجام می‌شود:
- چند نفر برای شنیدن سخنرانی من آمده‌اند و اصلا دلیل اصلی حضور آن‌ها چیست؟ چه نگرانی یا نگرشی باعث آمدن آن‌ها شده است؟
- شرایط فیزیکی محیط سخنرانی به چه صورت است؟ جمعیت مخاطبان چگونه است؟ عواملی در خارج یا داخل سالن وجود دارد که سبب بی‌توجهی مخاطبان شود؟
تاثیر جمعیت مخاطبان بر سخنرانی
جمعیت مخاطبان در یک کلاس به صورت کلاسیک بیست تا بیست و چهار نفر است. این جمعیت، جمعیتی بهینه برای سخنرانی است؛ چون کم بودن تعداد مخاطبان شرایط را برای قضاوت به نفع شما فراهم می‌کند. در چنین مواقعی آمادگی برای سخنرانی راحت‌تر است.
زمانی که سخنرانی در برابر جمعیت گسترده‌تری برگزار شود دست‌یابی به تک تک مخاطبان برای جلب توجه آن‌ها دشوارتر است. به علاوه سخنرانی حالتی رسمی‌تر به خود می‌گیرد و قطعا سبک سخنرانی عوض می‌شود.
تاثیر موقعیت برگزاری سخنرانی بر سخنرانی
بهانه‌های مختلفی برای برگزاری یک سخنرانی وجود دارد. از مراسم اهدای جوایز، کنوانسیون ها و کنفرانس ها تا تعطیلات و همایش‌های مختلف برای تحلیل رخدادهای خوب و بد. هر کدام که باشد به هر حال در مخاطبشناسی سخنرانی اثرگذار هستند.
موقعیت سخنرانی در چنین مواردی شخصیت مخاطبان را عوض می‌کند. مثلا وقتی که درباره آثار و خسارات جنگ در منطقه خاص دنیا صحبت می‌کنیم باید احساسات و واکنش‌های مخاطبان را بعد از دیدن تصاویر یا ویدیوها پیش‌بینی کرد و جهت جلوگیری از واکنش‌های منفی، متن سخنرانی را تعدیل کرد.
آنالیز بر حسب داوطلب بودن مخاطب
بر حسب این که حضور مخاطبان در سالن به صورت اختیاری شکل گرفته باشد یا پشت آن اجبار وجود داشته باشد و افراد صرفا برای انجام وظیفه حضور یافته باشند تفاوت‌هایی در مخاطبان دیده می‌شود. زمانی که حضور در یک سخنرانی به برخی تحمیل شده باشد سخنران باید روی زمانبندی در سخنرانی دقت بیش‌تری داشته باشد. گاهی برخی از سخنرانی‌ها به عنوان دوره‌های طول یا ضمن خدمت برگزار می‌شود. در چنین مواردی که سخنرانی جنبه آموزشی می‌یابد نحوه ارائه سخنرانی هم از اهمیت بیش‌تری برخوردار می‌شود
مقالات ما را در سایت دانشگاه زندگی دنبال کنید